Zin in een korte cursus Venloos? Lees hier in 't kort alles over de spelling van 't Venloos.
1. Klinkers
De klinkerteikens zien wie in ‘t Nederlands. ‘n Paar aparte teikens zien:
* de ö: deze klinker kump veur in wäörd wie Kölle, pötje, völle, rös, plökke;
* de ó: deze klinker kump veur in wäörd wie póp, kómp, hónd, pónd;
* de ae: deze klinker kump veur in wäörd wie laeve, waers, maete, laeve, kaetel;
* de äö: deze klinker kump veur in wäörd wie wäörd, päöl, näöd, häös, häökske;
* de ao: deze klinker kump veur in wäörd wie waord, paol, naod, haos, haok.
Schrief noeëts ee, oo, uu, aa as det vanoet ‘t Nederlands verkieërd is, dus: vader, moder, ruke, leje, kure, laje, leje, bloje, luje.
2. Twieëklanke (Tweeklanken)
Veurbeelde van Venlose wäörd met twieëklanke:
ieë 1) twieë, zieë, fieës ‘twee, zee, feest’;
oeë 1) roeëd, bloeët, knoeëje ‘rood, bloot, knoeien’;
uue 1) duueske, duueje, huuere ‘doosje, dooien, horen’;
aej traej, knaeje, baeje, gaeje ‘voetstap, kneden, bidden, wieden’;
uuj (uje) luuj, kuuj, Truuj, luje ‘mensen, koeien, Truus, luiden’;
euj bleuj, (ik) greuj ‘bloei, (ik) groei;
äöj släöj ‘sloten’;
oej roej ‘(trap)roede’;
ooj (oje) (ik) booj, (ik) trooj, (ze) troje ‘(ik) bood, (ik) trapte, (ze) trapten’;
aoj (ich) braoj ‘ik braad’;
aj (ajje) paj, pajje, Haj ‘dikke vrouw, dikke vrouwen, Henri’;
aaj (aje) (ik) vaaj, flaaj, laje ‘(ik) vouw, vlaai, la’s’.
* Kees in principe veur ou en neet veur au, behalve as ’t Nederlands au haet (bv. ouk, koupe, rouk; auto)
* Kees in principe veur ei en neet veur ij, behalve es ’t Nederlands ij haet. (bv. ein, tei, klein; fijn)
Haol de twieëklanke NEET doorein met lang klinkers! Vergeliek ens de schriefwies van:
fieës (‘feest’) – fies (‘vie’s); broeëd (‘zwartbrood’) – broed (‘bruid’); de luues (‘je leest’) – de luus (‘de luizen’). (As se ‘n bietje euverdriefs, klinke fieës; luues haos wie ‘fiejes; lujes’ en broeëd haos wie ‘broewed’).
3. Meiklinkers (Medeklinkers)
De meiklinkers zien wie in ‘t Nederlands. Twieë bezónder gevalle zien:
* de gk: dit teiken kump veur in wäörd wie rögke, brögke (en in alder Venloos in zegke,
ligke);
* de sj: dit teiken kump veur in wäörd wie sjoester, sjeklaad.
4. t of d op ‘t ind van wäörd (T of D aan het einde van het woord)
As ‘t waord in ‘t Nederlands op ‘t ind ‘n d haet, blief die in ‘t Venloos bewaard. As ‘t Nederlands gen veurbeeld met d haet, dan altied ‘n t schrieve, want die klink dao. Dus: hónd, land, tand, bed, wied naeve kat, rat, wet.
5. ‘t Kort wäördje se
D’n ónbeklemtoeënde vorm van dich is se. Det is ‘n waord. Schrief det los van ‘t werkwaord. Dus: kieks se, kums se, luuets se, paks se, kries se, as se kums, as se det luuets.
6. Internationale wäörd (Internationale woorden)
Internationale wäörd waere in ‘t Venloos zoeë vuuel meugelik in de internationale spelling geschreve, dus: telefoon, televisie, diskette, computer, chatte, sms-e.
VINGEROEF(F)ENINGE
De klanke ie, oe en uu kinne kort of lank oetgespraoke waere. In einlettergrepige wäörd (en eur samestellinge) zien ie, oe en uu kort of lank. ‘t Lingteverschil wuuert meistal neet geschreve. As se wils meugs se de lange vorm met ‘n ^ op de twieëde letter schrieve.
Maar wie gezag: ‘t hoof neet per se.
kort klank
diek ‘dik’ diek (diêk) ‘dijk’
boek ‘bok’ boek (boêk) ‘buik’
buuk ‘bokken’ buuk (buûk) ‘buiken’
In aope lettergrepe gaeve ie, oe en uu de gerekde oetspraok aan. Wils se ze kort make, mós se de meiklinker verdöbbele. Vergeliek ‘t met de schriefwies van ‘t Nederlandse ‘bon’ en ‘boon’.
Kort klank
Nederlands ‘bon – bonnen’ ‘boon – bonen’
Venloos diek – diekke ‘dik – dikke’ diek (diêk) – dieke ‘dijk – dijken’
ik boet – boette ‘(ik) boet – boeten’ roet (roêt) – roete ‘ruit – ruiten’
buut – buuttereedner muus (muûs) – huzer ‘muis – huizen’.
Jocus Vitea, Quod Sal Coenae - wat de joeks is voor het leven, is het zout in de pap. Dit is de lijfspreuk van de oudste nog bestaande carnavalsvereniging van Nederland, Jocus. in 1942 is Jocus opgericht en ze zijn gevestigd in Venlo. Jocus organiseert de prinsuitroeping, diverse zittingen en optochten door de stad en jaarlijks bepalen ze welke instantie of vereniging de Boerenbruiloft van Venlo mag organiseren.
